एक में (संदर्भ मी महेश पवार किशोर कदम इन अपना धाबा ) श्रीधर तिळवे नाईक
१
भक्त प्रसाद खातायत
आणि देव उपाशी आहेत
रंग उडून गेलेल्या पिसांचा पिसारा पहात
आयुष्याचा मोर नाचतो आहे
प्रवासाच्या शेवटी नॉशिया आलाय प्रवाशाला
आणि बुलेट ट्रेन कुठेच पोहचलेली नाही
कयामतीपर्यंत काया माती खात राहणार काय ?
मेड्युसा ह्या देशातील कशाकशाला दगड बनवणार आहे ?
कि देशच स्वतःला दगड बनवून थांबणार आहे ?
२
एक मे म्हणजे श्रमिकांचा उत्सव
आणि श्रमिकांना आता त्याचा विसर पडलाय
एक मे म्हणजे मराठी बोलणाऱ्यांचा उत्सव
आणि मराठी लोकांना मराठी भाषेचा मराठी कण्याचा विसर पडलाय
मराठी फक्त श्रमिकांची भाषा बनलीये काय ?
मराठी राज्य हे फक्त श्रमिकांनी स्थापन केलेलं राज्य होतं का ?
एक मे आलाय २४ एप्रिलला माझ्या दारी
महेश पवारच्या मागोमाग
मला कळत नाहीये
महेश एक मे आहे कि
कि एक मे महेश पवार आहे ?
३
एक मे म्हणतोय
चल चल अपना ढाबा जाऊ
मी पितो आणि आपण मस्त जेऊ
मी म्हणतोय
मॅच आहे आयपीएलची
एक मे ठाम
तू अजूनही क्रिकेट बघतो ?
तिकडे सर्वत्र मॅच आहे तिकडे बघ
मी म्हणतो पूजा येतीये का बघ
आज कामगार दिन आहे माहीत नाही का
तिला हक्काची सुट्टी आहे ती तू दे
३
मला माहीत आहे
आज २४ एप्रिल आहे
पण एक मे म्हणतोय
आज एक मे आहे
मी मालक आहे समस्त घरांचा
सर्व घरं श्रमिकांनी बनवलेत
चल चल भाडं दे
मी म्हणतोय
तू सपना घेऊन आलायस
आणि अपनाला चल म्हणतोयस
तुला आज २४ एप्रिल आहे कळत नाहीये
एक मे आज एक मे आहे ह्यावर ठाम आहे
मी महेशला म्हणतोय
त्याला सांग आज २४ एप्रिल आहे
महेश म्हणतोय
जाऊ दे रे आजच्या दिवशी कर ऍडजस्ट
एस टी फुंकायला काढलीये
त्याचा स्मोक त्याच्या मेंदूत आहे
मी पैसे देतोय
कारण महेशवर माझे प्रेम आहे
४
घर सोडून दारू प्यायला किंवा जेवायला हाँटेलात जातांना
आपण नेमकं काय मागे सोडतो ?
मुळात घर सोडून आपण हॉटेलात का जातो ?
घरापासून घ्यावयाचा हॉलिडे ?
कि आठवड्यातून एकदा किचनला सुट्टी द्यायला हवी
ह्याची ही जाणीव असते ?
५
हाडांच्यात टिकलेलं आणि आता ठिसूळ झालेलं वय
मी निघताना उचलतोय
दगड पिळून त्यातून अत्तर काढण्याची जिद्द
मी निघताना उचलतोय
विषप्रयोगांनंतर थरथरायला लागणारा आवाज
मी गळ्यात उचलतोय
मी लहानपणी भुतांशी बिनधास्त बोलायचो
मला आजही कळलेलं नाही
भूतं काल्पनिक होती कि खरी
मी ती सोबत उचलतोय
वयाच्या सत्तावनव्या वर्षीही जगण्याची प्रॅक्टिस झालेली नाहीये
मी ती सोबत उचलतोय
मावळलेला सूर्य घरात जमा झालेला
मी घरात सोडतोय
निघून गेलेला दिवस मी संध्याकाळीत पुरून
घरात सोडतोय
जे आज घडलं
ते परतणार नाही
जे जे घडलं ते ते मी माझ्या अंगावरून उतरवून
घरात सोडतोय
लज्जारक्षणासाठी नवे कपडे घालावेत कि जुने ?
दारूच्या नशेत माणसं शेम ऑन यु म्हणतात तेव्हा
ते कपड्यांना हे सर्व म्हणतायत
अशी समजूत घालायला जुने कपडे उपयुक्त असतात
मी शेमिंग झेलायला जुनी लाल पॅन्ट
उत्सवी वाटायला नवा भगवा शर्ट घालतोय
६
मी पूजाला तिची चावी घे म्हणतोय
आणि तिला ती मिळत नाहीये
मला माहीत आहे
तिची चावी माझ्या खिशात आहे
जी तिने निष्काळजीपणानं दरवाजालाच टांगली होती
आणि ती विसरून गेलेली होती
ती चावी सापडत नाही म्हणून अस्वस्थ
मी तिला माझ्या पँटीतून चावी काढायला सांगतोय
तिने माझा खिसा निवडलाय
म्हणून तिला माझी चावी सापडतीये
मी तिला तिचा खिसा निवडायला सांगतोय
तिची चावी सापडतीये
ती निरागस खुश
मी २०१४ पासून अनेक गोष्टी निगेटिव्हली जागृतीत करतो
मी तिच्यावर जागृत डाफरतोय
"हे हॉस्टेल नाही चावी दरवाज्यावरच सोडून द्यायला
घर आहे "
तिचं शिकण्याचं युग सम्पून
जगण्याचं युग मी सुरु केलं का ?
७
करोना गेला कि थांबलाय
अजून स्पष्ट नाही
मी एक मेला द्यायचे पैसे
सॅनिटाईझ करतोय
आणि एक मे पायऱ्या उतरायला लागलाय
माझ्या घरात सिगरेट दारू शबाब ह्यांना बंदी
आणि त्याला बहुदा सिगरेट प्यायची तलफ
एक मेला चालायची प्रॅक्टिस
तो हिमालयही चढू शकतो
मी शरीराने मंद
पूजा घराला लॉक करून
येतीये
माझे उतरणे सुरूच आहे
एक मे नाक्यापर्यन्त पोहचला असेल
चालत
हा जोश कि तलफ़ ?
८
मी , महेश , एक मे
सपना , पूजा
एक मे म्हणतो म्हणून
रिक्षा पकडण्याऐवजी
चालत
मोक्ष सर्वत्र असतो
म्हणून तो चालत नाही
तो शरीरं हलवतो
चालवतो
मालवतो
मोक्ष आणि श्रम ही युती मार्क्सवाद्यांना चालत नाही
मला चालते
आणि मी ती चालवतो
९
एखादा अवयव तुटून पडावा
तसं हे शहर
ह्या शहरात राज्यकर्ते सोडले तर मराठी कोण आहेत
आणि राज्यकर्ते तरी मराठी आहेत का ?
राज्यकर्त्यांची भाषा एकच
स्वार्थ
त्यांच्यासाठी मराठी भाषा ही एक वापरायची गोष्ट आहे
वापर संपला कि फेकून दिली जाणारी
राज ठाकरेंनी ती फेकून दिली नाही का ?
१०
"भाषेतून आयडियॉलॉजी जन्मते
कि आयडियालॉजीतून भाषा जन्मते ?
भाषा हीच आयडियालॉजी झाली तर ?
मराठी भाषा ही आयडियालॉजी का बनली नाही महाराष्ट्रात ?
हिंदुत्व हीही आयडियालॉजी
ती भाषिक ?
मराठी माणसाला मराठी भाषेपेक्षा हिंदुत्वाचे आकर्षण जास्त का ?"
मी एक मेला विचारतोय
आणि एक मे कडवट युक्तिवाद टाळण्यासाठी
शहर पाईपलाईन पाहतोय
शहर पाईपलाईन प्रथम शहर होती
मग सहर झाली
आणि आता सहारा
महेश म्हणतोय
एकेकाळी हा सॉल्ट एरिया होता
ह्या पाइपलाइनच्या काठी रेल्वे ट्रॅक होता टेहेळणीसाठी
अजूनही दिसतो
पाच वाजल्यानंतर इथं कुणी फिरकायचं नाही
वारली तीरकामठा घेऊन बसलेले असायचे
शिकारीला अंधेरीभर हिंडायचे
आता वारली कुठे गेले
देशोधडीला लागले
त्यांच्या जमिनी बळकावून मुंबईचे सेठ गब्बर
आणि शासनाचे प्रशासनाचे कातडं होत गेलेलं निब्बर
मला एक मे चा उसासा ऐकू येतोय
ज्यात
सिग्रेटीप्रमाणे विझवले गेलेले तारे आहेत
११
रात्र अंधाराचे ग्रीस लावून चिपक
उघड्या तोंड्यांनी चंद्र पाहतोय स्वतःचा प्रकाश
आम्ही ह्या रस्त्यावर चंद्राला पासिंग शॉट दिल्यासारखे चालत
चार वारली चालत गेल्याचे भास
ते जिवंत आहेत कि भुतं आहेत ?
त्यांना ह्या शहराने इन मेकिंग खाल्लं
आणि पान खाऊन झाल्यावर चोथ्यासारखं थुंकलं
मरोळला आता रात्रभर बसेस
वारल्यानी आता स्वतःला सबमिट कसं करावं
आणि कुणापुढं ?
आधी मराठी पारशी गुजराती लोकांनी त्यांच्यावर आक्रमण केलं
मग उत्तर भारतीयांनी मराठी लोकांच्यावर
आणि आता इंग्रजी भाषेने सर्वांच्यावर
भारतीय काय उरलंय ह्या शहरात ?
हिंदुत्व ?
१२
मराठी आता फक्त एक मेला आठवते किंवा भाषादिनाला
कॉस्मोपॉलिटिन स्पेल चालू झालाय
मराठी लक्षणांना चले जाव ची नोटीस मिळालीये
कडवटपणात उमलणारे वसंत
आणि परंपरेचा पोकळ अभिमान व संत
ज्या भाषेचे नेतेच आपल्या पोरांना इंग्लिश मीडियममध्ये टाकतात
त्या भाषेचे भवितव्य काय ?
ह्या लोकांना मराठीत मिळणारी कीर्ती सोडवत नाही म्हणून हे मराठी
इंटरनॅशनल मार्केटमध्ये कुत्रंसुद्धा विचारत नाही म्हणून हे मराठी
नाहीतर कधीच सलमान रश्दी झाले असते स्वभाषा टाकून
आणि आपल्याच लोकांवर मारली असती इंग्लिश फेकून
१३
मराठी अपयशी नाही
जो अपयशी होतो तो मराठीत येतो
जसा आशुतोष गोवारीकर
मला लता मंगेशकर म्हणून आवडायच्या
मराठीची कडक इस्त्रीची साडी मिरवायच्या
भालजी इफेक्ट कि सावरकर इफेक्ट ? कि दोन्ही ?
मोदींना पारितोषिक स्वीकारायला लावण्याचा कॉन्फिडन्स त्यातूनच ?
एक मे विचारतोय
"तू मार्क्सवाद्यांसारखी वैचारिक कविता लिहितोय्स काय ?
मी म्हणतोय बसवेश्वरांनी असं लिहिलं नाही काय? "
१४
आयुष्य आयडियालॉजीत बसण्याइतकं सपाट नाही
आणि आयुष्याला स्वतःत बसवावं इतकी कुठलीही भाषा अफाट नाही
फक्त अर्जन्सीत जिवंतपणाचे फ्लॅश चमकवणारे जिवंत नसतात
त्यांनी फक्त प्राण टिकवलेला असतो
श्रम आणि मराठी भाषा दोन्ही फक्त प्राण टिकवून आहेत
विषारी आंबे खात
स्वतःच्याच माणसावर ओरडत डाफरत
स्वतःच्याच चालिला चालीसा म्हणवत
स्वतःच्या हालचाली फम्बल करत
काळजातले मेसेंजर्स ऍप झालेत
लावले गेलेलं ट्रॅप रॅप झालेत
जमिनी दगड म्हणून विकायला काढल्या गेलेत
टापा टॅप होत नाहीयेत
कारण घोडखिंड लढवणारे
पडद्यावर पावनखिंड लढवतायत
१५
घोडे आधीच पसार
रेसकोर्सवर
जे मराठी नाही
जे श्रमिकांचे नाही
लाघव जळून उडून गेलं
आर्जव मान खाली घालून मरून गेलं
मार्दव फक्त केस दाखवण्यापुरतं छातीवर शिल्लक आहे
आपण एका आत्महत्या करत असलेल्या संस्कृतीत
तिच्या मरत चाललेल्या भाषेत लिहितोय
१६
मी एक मे बरोबर चाललोय
जांभळ्या लाईटीत देवनागरी लिपीत
अपना ढाबा स्पार्क करतोय
बोर्ड हिंदीत आहे कि मराठीत
राज ठाकरे हिंदुत्वात कि मराठीत
ज्ञानेश्वरीकडून थेट हनुमान चालीसा ?
नवनीत अरेस्ट झालंय कि रेस्ट घेतंय ?
बदल आहे कि आत्महत्या ?
माझे मराठीचे कौतुक -पोलिटिकल
१७
कम्युनिस्ट क्रांती भांग पाडतीये कि पीतिये ?
पॅशनकी भैस पानीमे बैठकर
चली जा रही हैं यूं ऐठकर
घाम आईस्क्रीम गिळतोय
जखमी झालेला पुतळा होतोय कि धुळीला मिळतोय ?
कामगार सेल्फी काढतोय
आणि मालक म्हणतोय
मोबाईल माझा आहे विसरू नकोस
कामगार जो वेटर आहे वेटिंग करतोय
एक मेची
आणि एक मे
२४ एप्रिललाच दारू प्यायला
त्याच्या मालकाच्या धाब्यावर आलाय
१८
प्यायला बसणाऱ्यांच्यात दोन प्रकार असतात
पिणारे -न पिणारे
पूजा ,सपना आणि मी
न पिणाऱ्या बेंचवर
महेश पवार आणि किशोर कदम
पिणाऱ्या बेंचवर
एक मे कन्फ्युज आहे
त्याला दारू प्यावीशी वाटते
आणि निर्व्यसनी व्हावं असंही वाटतं
कम्युनिस्ट क्रांती दारू आहे
कि निर्व्यसनी होण्याची सुरवात ?
शेवटी शोषणाचे मूळ व्यसनात असते
व्यसन पैशाचे सत्तेचं सेक्सचं झिंगचं किकचं कैफाचं
दोन्ही बाजूंनी
शोषक आणि शोषित
पूजा आणि सपना
दोघी अद्याप निर्व्यसनी आहेत हे सुदैव
१९
शरीर अतिआकार
किशोर कदम जुहूत कि घरी
शरीर ओव्हरलोडेड
किशोर कदम वाटेवर कि पोचलाय
किशोर कदम
कवी कि अभिनेता
कोण येतोय
आणि दारूत गायब काय होणारय
काव्य कि अभिनय
कि दोन्ही ओव्हरफ्लो होणार आहेत >
२०
स्वप्नात निश्चय करून
वास्तवात ते ढासळवणारे लोक
दारू पितायत
स्वतःच अस्तित्व थडग्यातून ओढत आणणारे लोक
दारू पितायत
मी दोन्ही बाजूंच्या टीव्हीवर
ठरवल्याप्रमाणे मॅच पाहतोय
मुंबा विरुद्ध नबाब
खरेतर मॅच फिक्स आहे
मुंबई नवाबांना देण्याचे आधीच फिक्स झालंय
महेश पवार कपिलदेव इंस्प अविनाश बुकी फरार
"मॅचफिक्सींग पासून मॅच बघणं सोडलं
डोळ्यादेखत च्युत्या बनवण्याचा धंदा "
किशोर आलाय
"गेले काही दिवस ज्याची आठवण येते
त्याचा फोन येतोय
तुमची आठवण आली आणि फोन आला
हे काय आहे "
माझं पुर्वाभासावर व्याख्यान
एक मे हा एकेकाळी कम्युनिस्टांचा पूर्वाभास न्हवता काय
हा आता आज इथं काय करतोय
त्याला आज चोवीस एप्रिल आहे माहीत नाही काय ?
चूप तुम रहो चूप हम रहें
खामोशीको खामोशीसे बात करने दे
२१
अंधेरीत आता ना समुद्र उरलाय ना मीठ
समुद्र ग्लोबल झालाय
आता ग्लासात समुद्र आहे असं समजून घोट घोट प्यायचा
आणि मीठ चकण्यातून प्राप्त करायचं
मी दारू सोडा म्हणतोय
तर किशोर सोड्याची खिचडी आठवतोय
गावात ऊस एकरांनी जमीन खातोय
आणि महानगरात आलेली लेकरं शुगर फ्री फॅशनेबल बनवतायत
सुरवातच चोरीला गेलेलं हे महानगर
शेवटाविषयी काय प्रेडिक्ट करणार ?
२०
एक व्हॅक्युम सोडून वारली निघून गेलेत
आणि महानगर आदिम बनायला बारमध्ये
ह्या शहराची झडती घेतली कि अंधार मिळतो किंवा क्राईम
वाळूवादळं सॉफ्टवेअर बनल्यापासून
कविता बारबाला बनते किंवा माईम
खेळ खेळण्यापूर्वी आलेला घाम
खेळ खेळून संपला की चारोधाम
किशोरला एसी ऑन नाही हे रियलाईझ झालंय
मला एसी लागत नाही
त्यामुळे काय फरक पडतो हा अटीट्युड
कामगार वेटर डिनायल मूडमध्ये
मग अप्रूव्हल
मग सॉर्री
महेश ग्राउंडफ्लोरला निघूया म्हणतोय
एक मे दुःखी चेहऱ्यानं म्हणतोय
मालक जिथं आम्ही तिथं
शेवटी पेमेंट मालक देणारयत
२१
हॉटेलं घरापेक्षा नीटनेटक्या चेहऱ्याची असतात
म्हणून ती आपल्याला आवडतात काय ?
एसी नीट नाही म्हणून आपण घराचा फ्लोर सोडला असता ?
एकतर तू माझा समकालीन आहेस किंवा अस्तित्वात नाहीस
हा माझा अप्रोच मी थोडा सौम्य केलाय
फुलांच्यावर बोटं फिरवावीत
हृदय ठेवावे
आणि ती न खुडता निघून जावे
चंद्र आक्रमक झाले कि चंद्र वाटत नाहीत
मी मऊसूत पावलांनी फ्लोर बदलतोय
२२
बहुमजलीत हे एक बरं असतं
फ्लोर बदलले तरी जमीन बदलत नाही
दारुडे बदललेत
पण दारू पिण्याची कारणे बदललेली नाहीत
माझ्या डाव्या बाजूला समाधान फेमिनाईन झालंय
किशोरला नेहमीप्रमाणे माझ्या काव्यनिर्मितीत रस
पूजा सांगतीये श्रीधरसर थेट कविता डीजीटाईप करतात
किशोर म्हणतो मी अजूनही कविता लिहितो टाईप करत नाही
महेश म्हणतो माझ्या टायपिंगचा आणि ब्रेनचा स्पीड मॅच होत नाही
म्हणून मी कादंबरी लिहीत नाही
२३
किशोर आणि मी
आम्ही मराठी कवितेची दोन टोकं आहोत
आणि अनेकांनी काड्या घालूनही
आम्ही मित्र आहोत
किशोर रोमँटिक नवता
मी चौथी नवता
आम्ही फ्रेंडरीक्वेस्टवरून वाद घालतोय
हॅकर्स आम्हाला पुन्हा एकदा अनफ्रेंड करून निघून गेलेत
महेश म्हणतोय ,"भांडा सालेहो चड्ड्या काढून भांडा "
किशोर म्हणतोय मी पाठवतो साल्या दरवेळी मीच पाठवतो फ्रेंड रिक्वेस्ट महश्या ते मला पाठवायला येत नाही पाठव
महेश त्याची टांग खेचत
त्याच्या मोबाईलवरून पाठवतो
मी पाठवलेली फ्रेंड रिक्वेस्ट स्वीकारतो
एक मे मिनिएचर झालाय
काळ अपसेट झालाय
त्याला सतत उभं पाहून
मोक्ष फ्रिजमध्ये ठेवल्यासारखा फ्रेश
वारली जसा होता तसा -पळत
किशोर वारली आहे का ?कि बाउल ?
पळतोय कि थांबलाय ?
महेश घुटके घेतोय आयुष्याचे
महेशला सैराट आवडलेला नाहीये
मला किशोरला आवडलाय
मला प्रणव सखदेव आवडतो नितीन वाघ आवडतो ह्रिषीकेश गुप्ते आवडतो
किशोरला प्रणव सखदेव आवडत नाही पण ह्रिषीकेश गुप्ते आवडतो
तुंबाड तिघांना आवडलाय
किशोर म्हणतो तुझ्या पोस्ट्स मला हल्ली दिसत नाहीत
मी म्हणतो कधीकधी त्या मलाही दिसत नाहीत
महेशला बायकांबाबत भाषा सौम्य करण्याचा सल्ला
एकमेकांवर प्रेम एकमेकांवर मैत्रीत केलेला हल्ला
वाद विवाद संवाद
दारूचे टेबल निगोशिएशन टेबलपेक्षा जास्त ऑरगॅनिक
किशोर म्हणतोय मस्त लिहावे
महेश म्हणतोय मस्त जगावे
मी म्हणतोय मस्त असावे
२४
मी किशोर महेश
आम्ही आयुष्यात पुन्हा कधीही भेटणार नसल्यासारखे निरोप घेतो
आणि पुन्हा भेटतो
२५
एक मेला कळून चुकलंय
आज २४ एप्रिल आहे
तो महेशच्या देहामधून बाहेर पडलाय
तो ओशाळा आहे
त्याच्या चेहऱ्यावर शेवाळ
आणि त्यावरून घसरून पडल्याचा पश्चाताप
महेश स्वतःलाच हसतोय
मला माहीत नाही
एक मे कधी येणार आहे
कधी महाराष्ट्रातील समस्त माणसं मराठी बोलणार आहेत
कधी श्रमिकांचा वाटा श्रमिकांना आनंदानं दिला जाणार आहे
कि एक मे कधीच येणार नाहीये
हे एक मेला कळून चुकलंय ?
श्रीधर तिळवे नाईक
(मोक्ष सिरींजमधील मुद्रा ह्या काव्यफाईलीतून )
च प्र देशपांडे ह्यांच्या ह्या संग्रहात अनुसर्जित कविता आहेत अनुवाद नाही अनेक पोस्टमॉडर्न कविताही असल्याने मी ह्याची शिफारस करतो अवश्य वाचा
Comments
Post a Comment